Başımızın her iki yanında hemen kulak girişinin önünde yer alan çene eklemlerimiz ile dış kulak yolumuz yakın komşuluktadır. Üstelik hassasiyetlerini sağlayan sinirler de ortaktır. Bu nedenle çene eklemine bağlı hastalıklarda ağrı kulakta hissedilebilir. Hastaneye kulak ağrısı ile başvuran hastaların bir kısmı aslında çene eklemi hastalıklarına sahiptir. Bu yazıda size bu hastalıklardan bahsedeceğim. Tabii ki kulak hastalığının olmamasının saptanması ve çene ekelemine ait hastalıklarının belirlenmesinde Kulak Burun Boğaz uzmanınıza başvurmalısınız.

Aslında çene eklemi hastalıkları “Temporomandibuler Disfonksiyonlar” geniş başlığı altında toplanan bir grup hastalığı ifade eder. Başlıktan da anlaşılacağı gibi hastalığı yaratan en önemli neden eklemin “disfonksiyonu=yanlış çalışması”dır. Çene eklemi ağrısı çok sık görülen bir durum olsa da mutlak tedavisi gerekli olan hastalığa sahip olma durumu daha nadir görülür. Tüm bu nedenlerle ağrının geçirilmesi için yapılacaklar veya olmaması için alınacak önlemler çok işinize yarayacaktır.  

Yüz ve başağrıları içinde de yeri olan bu hastalığın en önemli öncü belirtileri ağız açılmasında güçlük veya yetersizlik, çenenin sağa sola istemli oynatılamaması, çiğneme sırasında rahatsızlık hissedilmesi, çene hareketleri sırasında eklemde veya çevresinde tıkırtı-ses duyulması, yemek yerken veya çiğnerken her zaman tek tarafın tercih edilmesi, sabah yüzün bir yanında ağrıyla uyanılması, çene çıkığı veya kilitlenmesidir.

Normalde çene eklemi hareketinde, ağızın açılması ve kapanmasında, çiğnemede her iki yanda eşit oranda baskı ve hareket olmalıdır. Dişlerin basmasında orantısızlık karşı taraf çene ekleminde anormal harekete ve daha fazla baskıya yol açar. Diş eksikliği, dişlerin yüksekliklerinin orantısızlığı, takma dişlerdeki tam oturmama durumları da buna yol açabilir. Örneğin sağ taraftaki dişlerinde eksikliği olan kişilerde çenenin sıkılması sırasında sağda normalden fazla hareket marjına bağlı olarak sol çene ekleminde orantısız bir hareket olur. Bunun uzun süre böyle sürmesi sol çene ekleminde aşınmaya, eklem içi diskinde yıpranmaya, eklem yüzlerinin birbirine değmesine, şiddetli ağrıya ve eklem içinde hareket sırasında ses çıkmasına yol açar. Burada sırası gelmişken takma diş kullanımının gece de devam etmesi gerektiğinin altını çizmeliyim. Zira uyku sırasında istemsiz çene hareketleri sırasında bu sıkıştırmaların üst veya altta diş olmamasına bağlı karşılıksız kalması yine eklemler üzerinde asimetrik veya simetrik baskı oluşturarak yıpranmaya yol açar.

Çene eklemi hastalıklarının son yıllarda sık görülmesinin nedeni olarak stresli yaşam koşulları da öne sürülmektedir. Bu da gece diş sıkma ve gıcırdatma olarak karşımıza çıkmaktadır. Gece istemsiz olarak dişlerini sıkan ve gıcırdatan hastaların dişler üzerine uyguladıkları basıncın ne kadar güçlü olduğunu hayal bile edemezsiniz. Bu da diş yüzeylerinde aşınmaya, diş yüksekliklerinin asimetrik veya simetrik kaybına yol açar. Zamanla çene eklemi bozuklukları da tabloya eklenir. Ayrıca gece boyunca kullanılan çene kaslarına bağlı ağrı da sabah yan yüz ağrısı yapar. Diş gıcırdatma ve çene eklemi hastalıklarının kadınlarda daha fazla olması toplumumuzun sosyal yapısının bir kötü sonucu olabilir mi acaba? Hmmm, düşünmek lazım biraz. Burda bir es...

Çene eklemi hastalığı olan kişilerde kulak ağrısı dışında diğer bazı kulak rahatsızlıkları da görülebilir: kulakta dolgunluk hissi, çınlama, işitmede kapanma-açılma hissi, işitme kaybı ve baş dönmesi hissi. Bunların organların yakın komşuluğundan kaynaklandığı düşünülse de bilimsel camiada başka bir çok kanıtlanmaya  çalışılan nedenler ileri sürülmektedir. Ama net olarak eksik bir dişin, karşı çene ekleminde nasıl bir patoloji oluşturduğu basamak basamak ortaya konmuştur. Bu nedenle neyin nasıl olduğunu araştırmayı bize bırakırsanız, siz hastalarımıza kalan ağız ve diş sağlığına sıkı sıkıya bağlılık ve öncü belirtileri önemsemek olmalıdır.  

Kulak Burun Boğaz Hastalıkları uzmanının bu yakınmalarla gelen hastada kulak hastalıklarını ekarte etmesi ve çene eklemi hastalığını işaret etmesi sonrası hastanın tedavisinde diş hekimleri, çene cerrahlarının görüşüne başvurulmalıdır. Aslında hastalığın derecesine göre sizden istenecek olan yöntem veya önlemler şunlar olacaktır: kötü oral alışkanlıkların giderilmesi (hep aynı tarafla çiğnememe, aşırı sakız çiğnememe, takma dişsiz yatmama gibi), gece diş gıcırdatmanın önlenmesi (gece diş koruma protezleri, stresle başa çıkma gibi), eksik dişlerin tamamlanması, kötü oturan alt ve üst çenenin tedavisi. Bunlarda geç kalınırsa çene cerrahisi ile hastalık ortadan kaldırılmak zorunda kalınabilir.

Ağrıyı geçirmek için çene kasları çevresine sıcak uygulanmasını, kas gevşetici ve ağrı kesici kullanılmasını, bir süre yumuşak gıda tüketilmesini öneririm.