Öksürük, yabancı maddelerin solunum yolundan akciğerlere gitmesini engelleyen bir koruyucu reflekstir. Refleks olduğu için bir sinir aksı üzerinden işler. Bu sinirin uyarılması ile solunum yolunun temizlenmesi amacıyla basınçlı bir şekilde kasların kasılması ve bu sırada ses çıkması şeklinde tanımlanabilir.

Bu koruyucu refleksi sağlayan sinirin sürekli uyarılması ile çok can sıkıcı bir yakınma ortaya çıkabilir. Bu siniri uyaran sürekli etken bazı önemli hastalıkların yan etkisi olabilir. Öncelikle bu hastalıkların alt solunum yolları veya üst solunum yollarından kaynaklandığını belirtmek gerekir. Bu nedenle bir hastamın sorduğu gibi kronik öksürük yakınması olan hasta hem Göğüs Hastalıkları hem de Kulak Burun Boğaz Hastalıkları doktorları tarafından görülüp değerlendirilmelidir. Bu yazımda ben Kulak Burun Boğaz Hastalıkları yönünden konuyu irdeleceğim. Ancak allerjik rinit (saman nezlesi) ve astım hastalığının büyük oranda birlikteliğini de gözönüne aldığımızda ortak birkaç önemli hastalık da gözardı edilmemelidir. Bunun yanında reflü de hem kronik öksürük hem de geniz akıntısına yol açan birden fazla uzmanlık dalını ilgilendiren bir hastalıktır.

Öksürük refleksinin duyarlılığını arttıran, solunum yollarında hassasiyet artışına neden olan hastalıklarda kişinin en küçük bir tahriş faktörü sonrası öksürük geliştirdiği saptanmıştır. Üstelik bu hastaların normalde farkına varmadan yuttuğumuz burunda üretilip geniz aracılığı ile yemek borusuna geçen salgının geçişini bile algıladığı saptanmıştır. Bu nedenle kronik öksürük ve geniz akıntısı çoğunlukla birlikte görülen yakınmalardır.

Kronik öksürük ve geniz akıntısına burunda üretilen salgının artışı neden olabilir. Burun salgısı alerji, nezle, sinüzit gibi hastalıklarda artar. Bu artış bazen su gibi akışkan bazen de koyu akıntının genizde hissedilmesine ve öksürüğe yol açar.

Kronik öksürük yakınması olan hastalarda sorgulanması gereken en baş faktörler sigara kullanımı ve tansiyon düşürücü ilaç kullanımıdır. Bazı grup tansiyon düşürücü ilaçların en önemli yan etkisi gece uyutmayan boğazda gıcık hissi ve kronik öksürüktür. Bu hastaların tansiyon ilaçlarının bir başka grup tansiyon ilacı ile değiştirilmesi sorunu çözecektir.

Üst solunum yolları hassasiyet artışı ile birlikte giden geniz akıntısı ve reflü en sık görülen kronik öksürük nedenidir. Bu tür hastalarda boğaz temizleme gereksinimi, boğazda kuruma, gıcık hissi ve ara sıra ses kısıklığı da eşlik eden diğer yakınmalardır. Reflü hastalığı mide içeriğinin yemek borusuna, oradan da gırtlağa ve solunum yoluna kaçmasıdır. Mide yanması, ağıza ekşi su gelmesi gibi bariz yakınmalarla tanınsa da, bunlar olmadan da reflü olabilir ve kronik öksürüklü hastaların %75’inde neden olarak bulunmuştur. Yemek borusuna değen asit öksürük refleksine neden olur.

Kulak Burun Boğaz ve Göğüs Hastalıkları uzmanlarının muayenesi sonrası öksürük ve geniz akıntısına yol açan sinüzit ve astım gibi özel hastalıkların tedavisi planlanır. Reflü tedavisi ve buna göre diyet düzenlemeleri en önemli tedavi yöntemidir. Sigaranın bırakılması ve tansiyon ilacının değiştirilmesi ile dördüncü haftadan itibaren öksürük azalacaktır. Öksürük kesici şurupların etkisi sınırlıdır. Bazı balgam inceltici ilaçlar öksürük sıklığını geçici olarak arttırabilir.

Kronik öksürük ve geniz akıntısı olan hastaların öncelikle hayatı tehdit edici hastalıklarının olmadığının belirlenmesi, daha sonra ise tedavilerin doğru düzenlenmesi için doktora başvurmaları önerilir.