Kişiyi zor durumda bırakan, nahoş bir durumdur ağız kokusu. Her 3-5 kişiden birinin, sosyal ve psikolojik olumsuz etkileri çok fazla olan bu durumdan yakındığını biliyor musunuz?  Peki günlük yaşamımızda ve beslenme şeklimizde yapacağımız küçük değişikliklerle bunu düzelebileceğimizi söylesem ne düşünürsünüz? Bu yazıda öncelikle ağız kokusunun oluşum nedenlerini ve çeşitlerini; ardından engelleyici ve düzeltici önlemleri anlatacağım. Ne zaman doktora başvurmanız gerektiğini de bu yazıyı okuduktan sonra bilebileceksiniz.

Ağız kokusunun çeşitleri var mıdır?

Öncelikle belirtmem gerekir ki ağız kokusunun kaynağı %80-90 oranında ağız-dişler ve boğaz olarak saptanmıştır. Bunun dışında aslında “nefes kokusu” diye adlandırabileceğimiz, akciğerlerden atılan havadaki kokular da ağız kokusuna neden olabilir.

Nedene göre sınıflamadan başka geçici ve kalıcı ağız kokuları şeklinde bir sınıflama da yapılabilir: Bazı yiyeceklerin tüketilmesi sonrasında oluşan, sabahları uykudan ilk uyanışta, açlıkta ve susuzlukta gelişen, oruç tutarken, diyet yaparken ve gebelikte görülen ağız kokuları geçicidir.

Başka bir sınıflama ise kişinin ve çevresinin algılamasına göre yapılır: Kişinin kendisinin ve çevresinin algıladığı gerçek ağız kokusu dışında, sadece kişinin kendisinin algıladığı ama çevresinin hiç fark etmediği veya objektif ölçümlerle saptanamayan “yalancı ağız kokusu” da vardır. Psikolojik yanı ağır basan “Ağız kokusu korkusu” dediğimiz başka bir durum ise kişide sosyal fobiye neden olarak toplumdan uzaklaşmasına yol açacak kadar ciddileşebilir.

Ağız kokusu nasıl oluşur?

Normalde ağzımızın içinde milyonlarca bakteri vardır ve bu bakteriler ağız sağlığımız için oradadır.  Buna "ağız florası" denmektedir ve bu flora korunmalıdır. Gereksiz ağız içi antiseptik kullanımlarında ve hastalıklarda floramız değişir. Ağız içinde kalan yemek artıkları, özellikle protein yapısındaki artıklar, asidik ortamda bakteriler tarafından yıkıma uğratılır ve uçucu sülfür gazları açığa çıkar. Kötü ağız kokusunun nedeni bu sülfür gazlarıdır. Tükürük salgısı ağızdaki kötü bakterileri yok edici, ağız içindeki asiditeyi nötralize edici, ölü hücreleri yıkayıcı-uzaklaştırıcı özellikte olduğundan ağız kokusunu önlemede çok önemli rol oynar.

Ağız kokusu hangi durumlarda oluşur?

Kötü ağız hijyeni ve diş hastalıkları:Yemek artıklarının ağızda kalması ile ağız içi asidik bir duruma dönüşür, bakteri popülasyonu yani flora değişir. Bakteriler dişler üzerinde plak oluşturur. Sonrasında diş çevresi ve diş eti iltihabı gelişir. Diş eti çekilmeleri başlar.  Bunun dışında ağızda kullanılan her türlü diş protezinin yetersiz temizliği de ağız kokusu yapar.

Sigara: Ağız hijyenini bozacak kimyasal maddeleri barındırması, ağız içini asidik yaparak bakterilerin popülasyonunu değiştirmesi ile ağız kokusuna yol açar. Sigara içenlerdeki ağız kokusu kül tablası kokusuna benzer.

Kokulu yiyecekler:Bunların başında sarımsak ve soğan gelmektedir. Köri gibi baharat karışımları, acılı yiyecekler, bazı peynirler ve alkol hem ağız kokusu hem nefes kokusu yapar. Bu yiyecekler ağızda parçalanırken erken dönemde bir koku oluşturdukları gibi, daha sonra bağırsaklarda işlenip kana karışır ve akciğerlerden atılarak, tüketildikten saatler sonrasında bu kez nefes kokusuna  neden olurlar.

Tükürük salgısı azlığı: Tükürük bezi hastalıkları ve bazı bağ doku hastalıkları, kimi ilaçlar (en çok antidepresanlar, alerji hapları, idrar söktürücüler) ve ışın tedavisi tükürük salgısını azaltarak ağız kuruluğuna neden olur. Tükürük ağız sağlığı ve temizliği için çok önemlidir. Sıvı alımının az olduğu zamanlarda tükürük de azalır; ağız içi zararlı bakterilerle mücadele, ağız içi asiditenin dengelenmesi ve ağzın yıkanmasında eksikliğe neden olarak ağız kokusuna yol açar.

Ağız açık uyuma ve horlama, ağız içinde kuruluk yaparak ağız florasının değişmesine ve dolayısıyla ağız kokusuna yol açar. Bu nedenle ağız kokusu olan hastaların burun tıkanıklığı yönünden Kulak Burun Boğaz muayenesinin yapılması gerekir. Burun kemiği eğrilikleri ve çocuklarda geniz eti büyümeleri en sık nedenlerdendir.

Diyet yanlışlıkları: İşlenmiş şekerli yiyeceklerin çok tüketilmesi ağızda zararlı bakteri oluşumuna neden olur. Bol karbonhidratlı ve protein ağırlıklı beslenme yöntemleri ağız içi asiditeyi arttırarak ve bakteriler için yıkım maddeleri zenginliği oluşturarak ağız kokusuna yol açar. Bunun yanında düşük karbonhidratlı diyet ise yağ yıkımını arttırarak nefeste keton kokusuna yol açabilir. Kahve ve meyve suyunun bol tüketilmesi ağız içinde asiditeyi arttırır. Alkol, yarattığı nefes kokusu ile ağız kokusuna yol açar. Laktoz intoleransı olan kişilerde süt ve süt ürünlerinin tüketilmesi ile de ağız kokusu gelişebilir.

Solunum yolu enfeksiyonları: Bu hastalıklar arasında sinüzit, bademcik iltihabı, boğaz iltihabı, diş ve diş eti iltihaplanmaları, zatürre ve bronşit sayılabilir.  Bu durumlardaki ağız kokusu hastalığa ait iltihaba bağlıdır.

Solunum yoluna ait diğer hastalıklar:Çocuklarda burunda yabancı cisim fark edilmemiş olabilir, yine akciğere giden yollarda da yabancı cisim ağız kokusu yapabilir. Ağızda mantar, tekrarlayan aftların yanı sıra çok sık rahatsızlanarak yapısı bozulmuş bademciklerde taş oluşması, bademciklerin içerisinde bademcik salgısı ve yemek artıklarının girmesi ile beyaz lekelenmelerin ve kistlerin varlığı da ağız kokusu nedeni olabilir. 

Diğer hastalıklar: Bunlardan en önemlisi reflü ve mide kapağının açık olmasıdır. Sindirilmeye başlanmış yiyeceklerin kötü kokusu ağızda hissedilebilir. Şeker hastalığı, karaciğer ve böbrek hastalıkları da ağız kokusu yapabilir.

Ağız kokusu olmaması için neler yapılabilir?

-Düzenli diş hekimi ziyareti ve sağlıklı dişler

-Sigara ve alkol kullanmamak

-Sabah kalkıldığında ağız hijyenine önem verilmesi

-Kısıtlı miktarda kahve ve asitli meyve suyu tüketimi

-Nane ve ksilitol içeren, şeker içermeyen sakız çiğnenmesi

-Özellikle proteinden zengin öğün sonrası ağzın bol su ile çalkalanması

-Beslenme alışkanlığımızın işlenmemiş ve lifli yiyeceklerden zengin diyetler haline dönüştürülmesi

- Çok baharatlı ve sarımsak -soğan gibi kokulu yiyeceklerden kaçınma

-Bol sıvı alımı ve aç kalmadan ara öğünleri de olan sağlıklı beslenme

Ağız kokusu varsa neler yapılmalı?

-Günde 2 kez düzenli diş fırçalama

-Yumuşak ve nazikçe dil üstü fırçalama

-Ağız içinin ve dil üstünün karbonat ile temizliği

-Diş ipi kullanılarak diş aralarındaki yemek artıklarının uzaklaştırılması

-Alkolsüz ve antibakteriyel özellikli ağız çalkalama suları kullanılması

-Diş protezlerinin sık temizlenmesi

-Ağız kuruluğu yapan nedenler varsa suni tükürük kullanılması

Diğer önerilerimiz nelerdir?

Kalıcı ve başkaları tarafından da hissedilen ağız kokularında ve ağız hijyeni önlemleri ile geçmeyen durumlarda Kulak Burun Boğaz Uzmanı ve Diş hekimlerine muayene olmalısınız. Kulak Burun Boğaz Uzmanları burun tıkanıklığı yapan durumları, burun ve sinüs iltihaplarını, boğaz ve ağız içi enfeksiyonlarını, bademciklerinizin durumunu gözden geçirecektir.

Ferah, mis kokulu günler dilerim. Sevdiklerinize "mis kokulum" diyebilin...